Zastosowanie łańcuchów jest współcześnie bardzo szerokie. Jedną z funkcji do jakich się je stosuje jest przenoszenie napędu. Przykładem będą tutaj łańcuchy rozrządu, montowany zazwyczaj w droższych jednostkach silnikowych czy bardziej popularne, spotykane na co dzień rowerowe przekładnie łańcuchowe. Oprócz tego istnieje wiele innych zastosowań jakie łańcuchy mogą spełniać. Na przykład mogą służyć również jako zabezpieczenie przed spadnięciem ciężaru z wysokości w razie awarii maszyny, na przykład w wózkach widłowych czy dźwigach. Za ich pomocą podnoszone są także przedmioty o różnej wadze. To tylko nieliczne przykłady ich zastosowania. Wnioskując można stwierdzić, że są to bardzo ważne i odpowiedzialne elementy mechaniczne, co oznacza jednocześnie, że ich budowa musi spełniać szereg wymagań, między innymi odnośnie wytrzymałości.
Pozostając w temacie przeniesienia napędu, aby dany łańcuch mógł spełniać te funkcję jego ogniwa muszą zostać odpowiednio ze sobą połączone – tak aby utworzyły zamkniętą pętle. Zatem w jaki sposób można zapiąć i rozpiąć łańcuch? Na to pytanie znajdą Państwo odpowiedź w tym artykule.
Sposoby łączenia łańcucha
Ten artykuł ma na celu wyjaśnienie sposobów łączenia ogniw łańcucha. Aby uzyskać bardziej szczegółowe informacje, między innymi na temat budowy oraz typów poszczególnych łańcuchów jednorzędowych, warto zajrzeć do naszego osobnego artykułu nt. „Łańcuch jednorzędowy”.
Sposoby łączenia łańcucha przedstawione zostały na przykładzie łańcucha rowerowego. Tutaj występują dwie zasadniczo różne techniki zamykania łańcucha:
– łączenia łańcucha za pomocą sworznia (pinu)
– łączenie łańcucha za pomocą spinki
Dzięki dwóch powyższym metodom dwa końcowe ogniwa łańcucha mogą zostać ze sobą połączone, ich otwarcie natomiast będzie wyglądało zupełnie inaczej. Jest to jednak dość mocne uogólnienie, ponieważ w przypadku spinek łańcuchowych prawie każdy producent łańcucha ma swoje własne spinki, co oznacza, że mogą one różnić się między sobą pod względem sposobu zapinania i rozpinania. Niektóre z nich będzie można zapinać i otwierać bez użycia narzędzi, a więc w łatwiejszy sposób, inne już nie. Generalnie jednak nie ma zbyt dużych różnic, to znaczy każda spinka zapina i rozpina się w bardzo podobny, intuicyjny sposób.
W tym artykule przedstawiono sposób klasycznego zamknięcia łańcucha za pomocą sworznia oraz zamknięcie za pomocą przykładowej spinki. W nagłówku „Rodzaje spinek łańcuchowych” zaprezentowano z kolei pozostałe typy spinek łańcuchowych, jakie dostępne są na rynku – w zależności od producenta łańcucha.
Różnica pomiędzy sworzniem a spinką łańcucha
Sworznie stanowią podstawowy element budowy łańcuchów. To dzięki nim łączone są płytki zewnętrzne i wewnętrzne w każdym typie łańcucha, które to tworzą jego pojedyncze ogniwa. W przypadku łańcuchów rolkowych (Rys.1) dodatkowo na sworzniach, tak jak nazwa wskazuje mocowane są rolki. Zastosowanie rolek pozwala polepszyć odporność łańcucha na zużycie oraz zwiększa sprawność danej przekładni.
Rys.1 Schemat budowy łańcucha rolkowego
Połączenie dwóch luźnych końców łańcucha za pomocą sworznia spowoduje, że element zamykający, jakim jest sworzeń, będzie praktycznie niemożliwy do odróżnienia od reszty sworzni łączących pozostałe ogniwa. Jest to pierwszy sposób w jaki można łańcuch zakuć.
Drugim sposobem na zamknięcie łańcucha jest użycie spinki, która łączy dwa końce łańcucha w nieco inny sposób. Zasadniczo w takim przypadku do łańcucha dokłada się dodatkowe łącze, dzięki czemu można je odróżnić od pozostałych ogniw.
Zastosowanie spinki jest bardzo przydatne, ponieważ można wtedy łatwo złączyć łańcuch. Wielu rowerzystów ma jednak negatywne zdanie na temat spinek łańcucha. Spowodowane to jest tym, że kupując spinkę należy ją odpowiednio dopasować, uwzględniając miedzy innymi szerokość łańcucha jak i ilość przerzutek w rowerze. Jest to ważne, ponieważ źle dobrana spinka może ocierać o kasety przerzutek. Niekiedy także rozpięcie spinki może wymagać nieco zręczności. Zazwyczaj jednak do tego celu wystarczą kombinerki. Poza tym wybór spinek jest szeroki i każdy producent ma indywidualny system ich blokady, co może powodować niejasności w ich użytkowaniu. Niektóre z nich są łatwiejsze a niektóre trudniejsze w użyciu. Podsumowując, gdy sposób rozłączenia spinki zostanie już opanowany na pewno znacznie ułatwi ona – w porównaniu do sworznia – montaż jak i demontaż łańcucha np. w celu jego wyczyszczenia.
Jak skuć łańcuch za pomocą sworznia?
Połączenie sworzniowe łańcucha jest czynnością bardzo prostą jeżeli posiada się do tego celu odpowiednie narzędzie jakim jest skuwacz. Dzięki niemu zarówno zapinanie jak i rozpinanie łańcucha przebiega w bardzo sprawny sposób. W przypadku braku posiadania skuwacza łączenie za pomocą sworznia przysparza wiele trudności i jest bardzo czasochłonne. O ile zapięcie łańcucha można wykonać w stosunkowo łatwy sposób o tyle z rozpięciem może być znacznie większy problem. Niekiedy rozkucie jest wręcz niemożliwe do wykonania bez skuwacza.
Dla opisu jak tą czynność wykonać za przykład weźmiemy znany wszystkim środek transportu jakim jest rower i występujący w nim łańcuch rowerowy. A zatem jeżeli chcemy założyć i zapiać nowy łańcuch i co ważne nie jest on kierunkowy to należy:
1. Wymierzyć długość nowego łańcucha poprzez przełożenie go przez największą tarcze kasety (tylnie przerzutki) i największą tarcze korby (przednie przerzutki).
2.Za pomocą specjalnego przyrządu napinamy odpowiednio łańcuch, zaznaczamy ogniwo i za pomocą skuwacza go skracamy.
3. Następnie zapinamy łańcuch wprowadzając sworzeń do ogniwa łańcucha przy użyciu skuwacza, do samego końca. Należy pamiętać, że sworzeń wprowadzamy stroną z fazką, nie na odwrót.
4. Upewnić się, że ogniwo nie jest sztywne.
5. Za pomocą kleszczy odłamać wystający kawałek sworznia, tak aby nie wystawał za zarys zewnętrznych blaszek łańcucha.
Rys.2 Skuwacz do łańcucha
Jak rozpiąć łańcuch połączony za pomocą sworznia?
Łańcuch zamknięty sworzniem rozpina się analogicznie, przy użyciu takich samych narzędzi jakich używa się do jego zapinania. Aby rozpiąć łańcuch połączony za pomocą sworznia wystarczy po prostu wybrać dowolny sworzeń w łańcuchu, zakręcić wokół niego skuwacz i przy jego użyciu wybić sworzeń. Najważniejsze aby idealnie „trafił” w oś sworznia. Nie potrzeba użyć przy tym dużej siły.
Połączenie łańcucha za pomocą spinki łańcucha
Zakup łańcucha zapinanego na spinkę powoduje, że jest on już z reguły wyposażony w odpowiednią spinkę dobraną przez danego producenta łańcucha. Zasadniczo jednak większość łańcuchów jest również kompatybilnych ze spinkami innych producentów. Czym zatem jest spinka i na co zwrócić uwagę przy jej doborze?
Spinka łańcucha jest to nic niego jak pojedyncze, specjalne ogniwo składające się z dwóch blaszek zewnętrznych oraz dwóch sworzni (pinów). Samo zapięcie jak i rozpięcie łańcucha wyposażonego w spinkę jest bardzo proste.
Jak zapiąć spinkę łańcucha?
Wymiana starej spinki na nową w łańcuchu jest zazwyczaj prosta, o ile jej piny (sworznie) można łatwo wsunąć do dwóch końców otwartego łańcucha. Przeważająca część dostępnych spinek właśnie taka jest. Takie spinki można wówczas założyć na przeciwległe końce łańcucha poprzez wsunięcie ich sworzni do blaszek łańcucha. Następnie wystarczy pociągnąć za dwa końce łańcucha, aż do momentu kliknięcia. Wówczas spinka zostanie zblokowana, co oznacza prawidłowy montaż
Zakładanie spinki jest nieco bardziej skomplikowana jeżeli chcemy np. skrócić łańcuch lub założyć spinkę do łańcucha zakutego uprzednio sworzniem. Wówczas do powyższych czynności należy dodać także czynności związane z usuwaniem ogniwa, w tym wybijaniem dwóch sworzni za pomocą skuwacza.
Jak rozpiąć spinkę łańcucha?
W większości przypadków użycie zwykłych długich kleszczy i nieco sprawności manualnej wystarczy aby rozpiąć spinkę. Dla ułatwienia tej czynności są również dostępne na rynku specjalne kleszcze typowo do spinek. Przy rozpinaniu należy nacisnąć na blaszki spinki w przeciwległych kierunkach, do momentu aż jeden z pinów znajdzie się w takim położeniu, w którym możliwe będzie jego wysunięcie z ogniwa spinki. Zdjęcie całej spinki wraz z ogniwami i pinami z dwóch końców łańcucha nie wymaga użycia skuwacza. Jej piny są bowiem „wsuwane” do otworów blaszek, pasowanie jest tutaj luźniejsze niż w przypadku połączenia sworzniowego, przez co spinkę można łatwo zdjąć z łańcucha przy użyciu palców.
Jaka spinka do łańcucha? Na co zwrócić uwagę?
Przede wszystkim istotną rzeczą jaką należy uwzględnić jest – w przypadku rowerów – liczba zębatek (kaset) z tyłu. Zwykle spinki zawierają informacje na temat ilości kaset (np. 5-, 6-, 7-, 8-, 10-rzędowymi) z jakim są kompatybilne. Jeśli do liczby zębatek dobrano nieodpowiednią spinkę to może się zdarzyć, że łańcuch będzie zbytnio obciążony lub po prostu będzie na niektórych biegach spadać z zębatek. Uszkodzeniu mogą ulec także same zębatki, jeżeli spinka okaże się za szeroka i będzie ocierać o sąsiednie przerzutki.
Oprócz tego istnieje wiele innych parametrów decydujących o wysokiej jakości wykonania spinki jak i całego łańcucha i je także należy wziąć pod uwagę. W zależności od przeznaczenia i warunków pracy łańcucha czynnikami istotnymi będą tutaj m.in.:
– rodzaj stali z jakiej wykonaną spinkę oraz cały łańcuch,
– rodzaje powłok jakimi spinka i łańcuch zostały pokryte (np. powłoka niklowa ogranicza osadzanie się brudu, zabezpiecza przed wodą i korozją – co wydłuża żywotność napędu łańcuchowego),
– utwardzanie sworzni chromem dla poprawy wytrzymałości ,
– dokładność wykonania ogniw dla lepszej współpracy z kasetami.
Rodzaje spinek łańcuchowych
Poniżej przedstawiono przykładowe, popularne rodzaje spinek łańcuchowych firmy Connex.
Rys.3 Spinki firmy Connex
Jak widać spinki różnią się miedzy sobą zarówno kształtem, materiałem jak i sposobem zamykania. Spinka Connex z piórkiem pokazana powyżej posiada tą zaletę, że jej montaż można wykonać bez użycia narzędzia, a do demontażu wystarczy jedynie śrubokręt – przy jego użyciu należy rozszerzyć piórko, wypchnąć piny i zdjąć blaszkę.
Zapięcie w spince Connex Snap On prezentuje się nieco inaczej. W tym przypadku aby rozpiąć spinkę potrzebne będą kleszcze. Ten rodzaj spinki dostępny jest w wersje ze stali, niklu oraz z powłoką antykorozyjną, która ma być przede wszystkim odporna na morskie powietrze.
Blaszki w spince Connex Link są także nieco inaczej zaprojektowane i w tym przypadku również, aby spinkę rozkuć potrzeba będzie użyć kleszczy. Dla przykładu ten tym spinki przeznaczony jest do łańcuchów 8-, 9- ,10- oraz 11-biegowych. Z kolei zaprezentowana spinka z piórkiem stosowana jest do systemów jednobiegowych, np. W łańcucha zamontowanych na piaście koła.
Współcześnie na rynku dostępnych jest bardzo wiele modeli spinek łańcuchowych. Poza firmą Connex, wśród łańcuchów rowerowych popularnością cieszą się także spinki takich marek jak: SHIMANO, SRAM czy KMC.
Obecnie w zasadzie praktycznie każdy producent projektuje spinki dla swoich łańcuchów. Takie łańcuchy są już przy zakupie w nie wyposażone. Gdy jednak, tak jak wspomniano wcześniej, chcemy zastąpić połączenie sworzniowe spinką, to jak najbardziej jest to możliwe. Do każdego łańcucha da sie bowiem dopasować pewien model, czy typ spinki. Spinki produkowane są aktualnie według wytycznych norm, co oznacza, że są znormalizowane i tym samym można je dopasować do większości łańcuchów. Wybór jest zatem szeroki i mówiąc inaczej nie trzeba zawsze wybierać spinki tylko od danego producenta łańcucha. Można użyć innej, o ile będzie ona spełniać wymagania związane z dopasowaniem.
W asortymencie naszego sklepu dostępny jest także szeroki wybór spinek łańcuchowych, zarówno dla łańcuchów jedno-, dwu- jak i wielorzędowych. Posiadamy spinki producentów takich marek jak m.in.: Renold, Retezy Vamberk, Donghua, przez co można je dobrać do większości napędów łańcuchowych. W naszym asortymencie znajdą Państwo między innymi spinki:
– z piórkiem
– z zawleczkami
– półspinki z zawleczką
Rys.4 Przykładowe dostępne rodzaje spinek w naszym asortymencie
Rys.5 Przykładowa spinka łańcucha z piórkiem firmy Renold model 16B/3(1)
dostępna na stronie naszego sklepu.
Które połączenie łańcucha jest lepsze: za pomocą spinki czy sworznia?
Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna, ponieważ to wszystko zależy od tego, w jakich warunkach łańcuch będzie eksploatowany. Na pewno połączenie sworzniowe będzie trwalsze w napędach, w których występują duże przeciążenia i momenty obrotowe. Połączenie sworzniowe sprawdzi się także w napędach bezobsługowych, to znaczy wszędzie tam, gdzie rzadko wymagane jest czyszczenie lub wymiana łańcucha. Łańcuch zamknięty sworzniowo pozwala na uzyskanie „jednorodnej” konstrukcji łańcucha – co po prostu wpływa na jego zachowanie w trakcie pracy, ogólnie polepsza wytrzymałość i przenoszenie obciążeń.
Zastosowanie obecnie produkowanych spinek wcale nie pogarsza właściwości wytrzymałościowych łańcuchów. Wiele z nich dorównuje lub nawet przewyższa wytrzymałością pozostałe ogniwa występujące w łańcuchu. Spinki jak i pozostałe elementy łańcucha, narażone są na działanie sił rozciągających oraz na ścieranie – stąd sama spinka również musi spełniać szereg wymagań dotyczących między innymi jakości i precyzji wykonania. Spinki przede wszystkim usprawniają rozpinanie jak i zapinanie łańcucha, co jest największą zaletą tego typu połączenia. Jej zastosowanie będzie dobrym wyborem w napędach, gdzie wymagane jest częste, rutynowe czyszczenie lub zdejmowanie łańcucha.
W kolejnych artykułach opisujemy:
– Przekładnia łańcuchowa – obliczenia i zastosowanie
– Łańcuchy napędowe – rodzaje, budowa i zastosowanie
– Wytrzymałość łańcucha napędowego
