Obecnie stosowane noże tokarskie do metali są niezwykle skomplikowanymi narzędziami. Wiele tęgich głów ciężko pracuje, aby noże tokarskie były jak najlepiej dostosowane do swojego zadania i żeby cały proces produkcyjny przebiegał w jak najbardziej precyzyjny i szybki sposób. Ze względu na zadanie noża tokarskiego dzielimy je następująco:
– noże do toczenia zewnętrznego, potocznie obtaczaki,
– noże to toczenia kształtowego, potocznie noże kształtowe,
– noże do toczenia wewnętrznego (wytaczania), potocznie nóż tokarski wytaczak.
Rys. 1. Do toczenia wewnętrznego (wytaczania) stosujemy noże tokarskie zwane potocznie wytaczaki.
Noże tokarskie wytaczaki – charakterystyka
Tutaj właśnie skupimy się na wytaczakach, czyli nożach tokarski służących do wykonywania w materiale otworów, a także rowków, w procesie toczenia.
Charakterystycznymi cechami wytaczaków są:
– konstrukcja oraz rodzaj płytki skrawającej,
– geometria noża i płytki skrawającej,
– przekrój trzonka,
– minimalna średnica otworu do wytoczenia,
– maksymalna głębokość otworu.
Konstrukcja oraz rodzaj płytki skrawającej
Ze względu na konstrukcję noże tokarskie można podzielić na:
– jednolite (w całości wykonane ze stali szybkotnącej);
– łączone w sposób trwały – z przylutowanymi płytkami lub zgrzewanymi,
– składane (pot. składaki) – z mechanicznie mocowanymi płytkami skrawającymi.
Nóż składany czy z lutowaną płytką?
No dobrze, jaka to różnica, czy wybiorę nóż składany, czy z płytką lutowaną? Składane noże tokarskie są droższe niż noże lutowane, czy ze stali szybkotnącej, a mimo to wypierają je.
Najważniejszą korzyścią oferowaną przez noże tokarskie składane jest możliwość wymiany płytek skrawających bez konieczności wycofywania narzędzia skrawającego z produkcji. Odnowienie krawędzi skrawającej odbywa się zwykle poprzez zwolnienie płytki i obrócenie jej lub wymianę całkowicie zużytej płytki na nową.
Czy nóż tokarski z lutowaną płytką można ostrzyć?
To prawda, jeśli chcesz odnowić/poprawić jakość skrawania noża z płytką lutowaną, możesz spróbować go naostrzyć. Przy ostrzeniu noża z lutowaną płytką jest ważne, by nie dociskać mocno do tarczy, dobrze jest oprzeć nóż na stopce i trzymać stabilnie.
Wytaczak z płytką lutowaną
Noże z wlutowaną płytką sprawdzają się przy obróbce na tokarkach konwencjonalnych oraz CNC. Dobór odpowiednich parametrów skrawania, pozwala na uzyskanie naprawdę imponujących rezultatów w obróbce. Na rys. 2 przedstawiono podstawowe rodzaje wytaczaków z płytką lutowaną. Poniżej w opisie znajdziesz krótką charakterystykę każdego z nich.
Podstawowe rodzaje noży tokarskich wytaczaków z płytką lutowaną
Nóż tokarski wytaczak prosty ISO 8 NNWa
Nóż wytaczak prosty ISO 8 NNWa z lutowaną płytką przystosowany jest do wytaczania na małych oraz dużych odległościach od czoła detalu. Nóż ten doskonale radzi sobie z wytaczaniem zgrubnym, gwarantując wysoką jakość powierzchni. Dzięki odpowiedniej długości umożliwia wykonywanie wytoczeń na bardzo dużych odległościach bez wpadania w drgania.
Rys. Geometria wytaczaka prostego ISO 8 NNWa
Wytaczak spiczasty ISO 9 NNWb
Nóż wytaczak spiczasty ISO 9 NNWb z lutowaną płytką pozwala na wykonywanie długich tulei, gdzie wymagana jest wysoka dokładność wewnętrznej powierzchni obrabianej. Nóż ten, dzięki spiczastej płytce pozwala na wykonywanie faz oraz wytoczeń na bardzo dużych głębokościach z wysoką jakością powierzchni.
Rys. Geometria wytaczaka spiczastego ISO 9 NNWb
Nóż tokarski wytaczak hakowy ISO 11 NNWc
Nóż wytaczak hakowy ISO 11 NNWc to podstawowe narzędzie tokarskie z lutowaną płytką do wytaczania. Nóż ten pozwala na wykonywanie bardzo głębokich otworów o dużych średnicach. Płytka skrawającą została tak zaprojektowana, aby umożliwić również wykonywanie bardzo precyzyjnych rowków, nawet na bardzo dużych średnicach. Nóż umożliwia również wykonywanie głębokich wytoczeń od przeciwnej strony czoła.
Rys. Geometria wytaczaka hakowego ISO 11 NNWc
Wytaczak składany
Wersja wytaczaka składanego zależy od przewidywanego kierunku posuwu. Przekrój trzonka jest zależny od wymiarów imaka tokarki. Dla standardowych imaków narzędziowych do zabezpieczania śrubami, należy dobrać klasyczny trzonek (oprawkę) z chwytem prostokątnym lub kwadratowym. Jeśli nóż tokarski ma być przymocowany w głowicy narzędziowej, to należy dobierać oprawę odpowiednią do głowicy narzędziowej. Jeśli jest możliwość, należy – ze względu na sztywność układu – dobierać większy przekrój. Długość oprawki jest zwykle związana za jej wymiarami poprzecznymi i jest narzucona przez katalog.
Oznaczenia na trzonkach wytaczaków składanych
Poniżej znajdziesz przykładowe oznaczenie trzonka wytaczaka składanego. Za przykład posłużył nam nóż Pafana S16R-STFCR 11. Do symboli oznaczenia ponumerowanych od 1 do 9 dołączona jest poniższe objaśnienie.
1. materiał i budowa trzonka:
S – trzonek stalowy jednolity,
E – trzonek z węglików spiekanych,
A – trzonek stalowy z wewnętrznym otworem na chłodzenia.
2. rozmiar trzonka – średnica nominalnego walca, czasami też kształt kwadratu.
3. długość noża – symbole i oznaczenie długości w tab.1
4. system mocowania płytki w gnieździe noża
S – system mocowania płytki S – noże o zerowej geometrii gniazda, stosowane są płytki wymienne o ujemnej geometrii. Takie płytki umocowane są w gnieździe na powierzchni otworu stożkowo-łukowego za pomocą śruby z łbem stożkowym. Zastosowanie noży z płytkami mocowanymi w systemie S to toczenie zewnętrzne. Przykłady noży z system mocowania płytki s znajdziesz tutaj.
P – system mocowania płytki P – noże o ujemnej geometrii, stosowane są negatywne płytki wymienne (w rezultacie kąt przyłożenia płytki równy jest 0°); występują w kształcie kwadratu, trójkąta, rombu, Takie płytki umocowane są w gnieździe przez otwór za pomocą klina ale najczęściej śruby. Zastosowanie noży z płytkami mocowanymi w systemie P to najczęściej obróbka zgrubna. Zaletą tego systemu jest bezproblemowa wymiana płytek.
Rys. Schematy różnych sposobów mocowania płytek a) mocowanie od góry – C, b) mocowanie na otworze – P,
c) mocowanie od góry i na otworze – M, d) mocowanie śrubą na otworze – S
M– System mocowania płytki M – noże o ujemnej geometrii, stosowane są negatywne płytki wymienne (w rezultacie kąt przyłożenia płytki równy jest 0°). Takie płytki umocowane są w gnieździe przez otwór za pomocą klina cylindrycznego i dociskiem z góry na powierzchni natarcia. Zastosowanie noży z płytkami mocowanymi w systemie M to idealny wybór do wydajnej obróbki zgrubnej i wykończeniowej, wtedy, gdy wymogiem jest zachowanie najwyższe sztywności i kluczowa jest stabilność zamocowanej płytki.
System mocowania M to najlepszy wybór do toczenia zewnętrznego i toczenia otworów o dużych rozmiarach promieniowych (od 12 mm). System „M” cechuje bardzo wysoka powtarzalność położenia ostrza, brak luźnych elementów mocujących.
C – system C – dodatnia lub ujemna geometria noży. Płytki wymienne jednostronne (kąt przyłożenia płytki równy 11°) lub dwustronne (kąt przyłożenia płytki równy 0°), kwadratowe i trójkątne, z płaską powierzchnią natarcia, mocowane na powierzchni natarcia za pomocą łba śruby dociskającego płytkę poprzez ułożony na niej łamacz wióra wykonany z węglika spiekanego.
Noże z płytkami mocowanymi w systemie C to najlepszy wybór do obróbki zgrubnej (ze względu na ujemną geometrię) i wykończeniowej (geometria dodatnia) powierzchni zewnętrznych i otworów (geometria dodatnia). System „C” cechuje łatwość wymiany płytki i dobra powtarzalność położenia ostrza. Nakładany łamacz wióra utrudnia mocowanie, ale daje możliwość regulacji położenia krawędzi łamacza.
5. symbol kształtu i kąta naroża płytki
Tabela Symbole kształtu i kąta naroża płytki
6. symbol rodzaju noża (i kąta przystawienia);
7. symbol kąta przyłożenia płytki;
8. pozycja pracy noża: R – nóż prawy, L – nóż lewy, N – nóż neutralny;
9. rozmiar płytki (nominalna szerokość [mm]).
Jeśli potrzebujesz zasięgnąć szerszej wiedzy odnośnie noży do wytaczania, zachęcam Cię do lektury książki Poradnik Tokarza. Wiele informacji znajdziesz również w katalogach producentów.
Eksperci EBMIA służą pomocą w zakresie doboru odpowiednich wytaczaków i płytek skrawających. Dzięki współpracy z renomowanymi producentami jesteśmy w stanie dostarczać najwyższej jakości nóż tokarski wytaczak. Wystarczy w tej sprawie oraz w przypadku każdej innej wątpliwości lub pytania skonsultować się z naszymi doświadczonymi doradcami handlowymi, którzy chętnie udzielą Państwu niezbędnych informacji. Skontaktuj się z naszym działem technicznym [email protected] i 730 35 35 35
W kolejnych artykułach opisaliśmy:
– Rodzaje noży tokarskich – budowa i zastosowanie
– Nóż tokarski zdzierak – co to jest, budowa, zastosowanie
– Oznaczenie noże i płytek tokarskich
